رابطه عقل و دین از دیدگاه فخر رازی و خواجه نصیرالدین طوسی

در این پژوهش به بررسی رابطه عقل و دین از دیدگاه دو متکلم- فیلسوف مسلمان با گرایش های اشعری و امامی یعنی فخر رازی و خواجه نصیرالدین طوسی پرداخته شده است. به منظور یافتن دیدگاه آنان در خصوص جایگاه عقل در اثبات و تبیین آموزه های دینی و راه حل های ارائه شده در موضوعات مورد تعارض عقل و وحی، آرای دو متفکر در موضوعات مختلف از جمله پنج مسأله مهم کلامی یعنی صفات و اسماء الهی، رویت خداوند، حدوث یا قدم جهان، علم خداوند به جزئیات و معاد جسمانی بررسی و مقایسه شده است. می توان نتیجه گیری کرد که خواجه نصیرالدین طوسی تمامی گزاره های دینی را عقل پذیر دانسته و به این ترتیب در گروه عقل گرایان حداکثری جای می گیرد، در حالی که فخر رازی اغلب گزاره های دینی را عقل پذیر و برخی را مانند مسأله رویت خداوند، عقل گریز می داند؛ بنابراین در زمره عقل گرایان معتدل جای می گیرد. این دو متفکر مسلمان در جهت هم گرایی عقل و وحی و عقل پذیر نمودن باورهای دینی تلاش بسیار نموده اند، اما خواجه نصیر به دلیل شناخت بیشتر و صحیح تری که از فلسفه و نیز از دین اسلام در قالب مکتب تشیع داشته است، در این امر موفق تر بوده و با تلاش ها و ابداعات خود، مکتب کلام فلسفی را پایه گذاری کرده است.